Kabouters in Steenwijkerwold

Kabouters in Steenwijkerwold

Zaterdag 9 mei 1970, Simon en Garfunkel staan met het nummer “El Condor Pasa” op nummer 1 in de Veronica top-40. Twee dagen daarvoor wordt Feyenoord op de Coolsingel gehuldigd voor het winnen van de Europacup 1. In Amerika worden bij protesten tegen de oorlog in Vietnam vier studenten doodgeschoten. Ook in het verzuilde Steenwijkerwold wordt op die dag geschiedenis geschreven. Een groep jongeren roept hier op die dag de “revolutie” uit. In dit artikel een verslag van de roerige mei maand in ons dorp. 

Plan voor een jongerencentrum

Op maandagmiddag 18 augustus 1969 wandelen vier studenten van de Katholieke Pedagogische Academie uit Gelderingen van Steenwijkerwold naar de Woldberg. Wellicht geïnspireerd door het “peace, love and music” festival Woodstock, dat een dag eerder was afgelopen, komt het viertal die middag op de Woldberg tot grootse ideeën die Steenwijkerwold op de kaart zullen zetten. “The times, they are a changin in ’t Wold”.

Een van hen is de twintigjarige inwoner van Steenwijkerwold Kees Huis in ‘t Veld.  De jeugdige studenten komen tot de conclusie dat er voor de jeugd in Steenwijkerwold niets te beleven valt. Hier moet dus naar hun mening snel verandering in komen. Het plan wordt opgevat om een jongerencentrum in het dorp op te zetten. Er wordt direct de daad bij het woord gevoegd, en de jongens zetten even later op hun fiets koers richting het gemeentehuis in Tuk voor een gesprek hierover met burgemeester Boldingh. De burgemeester is helaas niet aanwezig, maar de gemeentesecretaris geeft de jongens de tip dat de voormalige Nederlands Hervormde Pastorie in Steenwijkerwold een mogelijkheid zou kunnen zijn voor het gewenste jeugdcentrum. Het gebouw staat immers toch leeg. Het is de bedoeling dat de pastorie over twee jaar zal worden afgebroken. Het plan van de gemeente is om op deze plaats een winkelcentrum met een bijbehorend plein te realiseren.

Die avond wordt de actiegroep uitgebreid met de 18-jarige broer van Kees, Guus. Later groeit de groep uit tot ongeveer 16 personen, waaronder docent Nederlands Boy Kaptein van de Katholieke Pedagogische Academie, zijn vrouw Gerda en kunstenaar Ed Pieterse uit de Basse. Zij brengen nieuwe progressieve ideeën uit het “Westen” mee naar Steenwijkerwold.

De Hervormde Pastorie gebouwd in 1902. Op deze plaats staat nu het wooncomplex “Woldleite”.

Oprichting en bouw

De gemeenteraad gaat in december akkoord met het plan om de pastorie te transformeren tot jeugdcentrum. Wel op uitdrukkelijke voorwaarde dat het geen tweede Paradiso uit Amsterdam gaat worden. De raad stemt eveneens in met een subsidie van 3300 gulden. In februari 1970 wordt gestart met het verbouwen en het inrichten van de voormalige pastorie. Het jeugdcentrum krijgt de naam: Cultureel en Creatief Centrum. In de volksmond later beter bekend als “Creos”.                               De doelstelling van het bestuur van het jeugdcentrum is volgens een gestencild schrijven uit mei 1970:

“Dat N.W. Overijssel een achtergebleven gebied is weten wij al lang. Op het creatieve vlak zijn we zelfs ver achter, bij b.v. de grote steden. Doormiddel van ons gebouw willen we trachten dit euvel uit de wereld te helpen. Wij willen ons bezig houden met het alternatief vermaak”.

• Datgene doen waar we zelf zin in hebben.
• Een centrum waar we ons bezinnen kunnen.
• Een centrum van waaruit acties naar buiten kunnen worden gevoerd.

 

Steenwijker Courant 6 februari 1970

Al snel komen er acties in het dorp voor de inrichting van het jeugdcentrum. Met hulp van vrijwilligers en gemeente-timmerman Koos Bastiaans, die de verbouwing coördineert is het centrum op tijd gereed voor de opening op 9 mei.

Het centrum is ingericht met een bar in de kelder, op de begane grond een muziekkamer, bibliotheek, meditatiekamer, keuken en twee toiletten.

De activiteiten in het centrum worden georganiseerd door verschillende werkgroepen:

• Groep creatief-werk, waaronder schilderen, tekenen en boetseren.
• Groep film voor het verzorgen van niet-alledaagse films.
• Toneelgroep
• Groep die discussies en exposities organiseert.
• Bargroep
• Muziekgroep, die zich bezighoudt met muziek en het organiseren van reizen naar nachtconcerten.

Alle activiteiten zijn gericht op de jeugd van 15 tot 24 jaar.

De opening

Het programma voor de openingsdag op 9 mei ziet er als volgt uit:

• Hanny Mein zal creatief bezig zijn in de keuken.
• Er zijn exposities ingericht van Tonny Mulder, Harm Prinsen, Siebren Koopmans en Peter Boelens.
• Guus Huis in ’t Veld verzorgt met Betsy Ruardi de livemuziek.
• Zaterdagmiddag is er een discussie-panel met vertegenwoordigers van politieke partijen over het gemeentelijke jeugdbeleid.
• ’s Avonds verzorgt de filmgroep een lichtshow compleet met keiharde muziek en korte seksfilmpjes.
• Op de zolder zal er een jamsession zijn. Iedereen kan een instrument pakken en zelf gaan spelen.

Het plan is om het jeugdcentrum te laten openen door burgemeester Boldingh. Hij zal die middag plaats moeten nemen in een door paarden getrokken koets begeleid door jongeren met autopeds. Helaas is de mijnheer Boldingh die middag verhinderd. Wel stuurt hij een mooie bos bloemen.

Oranje Vrijstaat

Bij de opening komt er op het allerlaatste moment nog een onderdeel bij wat voor veel ophef zal zorgen in het dorp. De in de Basse woonachtige 30- jarige kunstenaar Ed Pieterse komt met het idee om net als in Amsterdam Steenwijkerwold uit te roepen tot “Oranje Vrijstaat”. Deze beweging vindt zijn oorsprong in de “Kabouters” opgericht door de provo’s Roel van Duijn en Robert Jasper Grootveld. De groep stelt zich tot doel om op ludieke wijze op te komen tegen het hedendaagse consumentisme en aantasting van natuur en milieu. De partij behaalt in 1970 zelfs vijf zetels in de Amsterdamse gemeenteraad.

Het plan is om na Amsterdam Steenwijkerwold uit te roepen tot tweede “Oranje Vrijstaat” van Nederland.

Pieterse van origine afkomstig uit Amsterdam wordt beschouwd als de plaatselijke Roel van Duyn. Hij zal te boek komen te staan als de Kabouterkoning van Steenwijkerwold. Kees en Guus Huis in ’t Veld nemen het secretariaat op zich.

Een greep uit de actiepunten van de kabouterbeweging in Steenwijkerwold:

• Opslagplaats van Amerikaanse atoomraketten in Darp (voormalig gemeente Steenwijkerwold) moet verdwijnen.
• Tegengaan van de watervervuiling in het kanaal veroorzaakt door de slager en de landbouwbank.
• Meer geld voor culturele zaken.
• De verkeersveiligheid moet beter worden.
• Beter openbaar vervoer door invoering “oranjefietsenplan”. Overal staan dan oranje gekleurde fietsen die voor iedere inwoner in bruikleen beschikbaar zijn.
• Leegstaande boerderijen ombouwen tot schuilkelders. Op deze boerderijen zullen oranje vlaggen worden geplaatst.

 

De opening van het jeugdcentrum op 9 mei 1970 (foto Steenwijker Courant)

De eerste Kabouteractie staat voor die dag gepland om 19.15 uur.  Gewapend met spandoeken wordt op Gelderingen door ongeveer 25 kabouters een sit-in gehouden tegen het te snel rijden van auto’s. Met witkalk wordt een symbolisch zebrapad geschilderd. Na een kwartier arriveert de politie met een overvalwagen.  De demonstranten worden gesommeerd om met hun actie te stoppen. Een agent verklaart na een gesprek met de jongeren later in het jeugdcentrum dat ze door personeelsgebrek niet voldoende kunnen optreden tegen de hoge snelheden van auto’s in de bebouwde kom.                                                                                 

De Steenwijker Courant citeert een oudere inwoner van Steenwijkerwold die lopend op weg is naar de katholieke kerk:

“ ’t is maar goed dak ik er niet was. Ik adde de auto epakt en was er dwars over henne red’n”.  

Seksfilm

Later die avond ontstaat er een enorme rel rond het jeugdcentrum. Een vijfjarig jongetje zou zijn toegelaten bij het tonen van een seksfilm. Zijn moeder is later uitzinnig van woede.                                                                                                                         Ze verklaart in het Nieuwsblad van het Noorden:

 “Het moet daar wel een troep zijn als ze kleine kinderen meelokken om seksfilms te gaan bekijken.”  

Gerda Kaptein, de organisator van de filmavond reageert als volgt in de krant: 

“Zijn ouders moeten maar beter op hem passen, een kind van die leeftijd hoort om op die tijd in bed te liggen. Ik snap al die drukte niet die hierover ontstaat. Het is jammer dat het allemaal zo is gelopen, maar de jongeren vroegen zelf om deze film”.

De politie geeft als reactie in de Steenwijker Courant: “We zijn echt wel ruimdenkend maar er moeten toch wel bepaalde normen in acht genomen worden.”

Een paar dagen later vindt een overbuurvrouw een condoom in de tuin van het jeugdcentrum. Dat is volgens haar het ultieme bewijs van alle onzedelijke activiteiten die daar dus wel plaats moesten vinden. Ook zijn er geruchten over naaktloperij.

Het jeugdcentrum wordt zelfs landelijk nieuws. De Telegraaf schrijft er een artikel over. Het TV- programma “Van Gewest tot Gewest” maakt een reportage over de kabouters Guus en Kees Huis ’t Veld.

Meningsverschillen

Niet alle jongeren in Steenwijkerwold die betrokken zijn bij het jeugdcentrum zijn blij met alle ontwikkelingen. Hendrik Westerbeek schrijft namens diverse bezoekers een ingezonden stuk in het Steenwijker Dagblad.

De kop luidt van het artikel luidt: “verbeter de wereld en begin bij u zelf”

“Een groep jongeren hield zaterdagavond een demonstratie tegen het harde rijden op Gelderingen. Hieronder bevonden zich jongelui die brommers bezitten die sneller rijden dan 70 km per uur. Daarom zijn wij tegen zo’n demonstratie. Wij dachten: “verbeter de wereld begin bij u zelf.” We zijn erg blij met de het jeugdhuis in Kerkbuurt en we willen niet dat het direct weer verpest wordt. Het draaien van seksfilms waar kinderen naar keken gebeurt door één of meer opruiers die hier net zo iets willen als in Amsterdam. Bijvoorbeeld de heer P. van de B. Zulke mensen kunnen we hier niet gebruiken.

Hendrik Westerbeek start een handtekeningenactie om P. (Pieterse) van de B (Basse) de toegang tot het centrum te ontzeggen. Pieterse trekt zich hierna vrij snel terug en verdwijnt uit beeld.

In de eerste weken na de opening draait het jeugdcentrum erg goed. Op sommige weekenden zijn er meer dan 100 bezoekers aanwezig. Helaas trekt het jeugdcentrum ook lieden van buiten Steenwijkerwold aan die rotzooi willen trappen waardoor het voor de buitenwereld misschien ten onrechte een slechte naam krijgt.

Bij mooi weer bestaat de mogelijkheid om boven op dak te gaan zonnen. Jaap Tuit herinnert zich dat tijdens het zonnen het bericht kwam dat Jimmy Hendriks was overleden. Oud en Nieuw 1970/1971 wordt door Jaap en zijn vrienden stiekem doorgebracht in het jeugdcentrum.

Rond 1971 ontstaat er steeds meer gedoe en onenigheid. Veel initiatiefnemers stoppen ermee. In 1972 wordt de voormalige pastorie afgebroken. Er komt dan een einde aan een unieke periode uit de geschiedenis van Steenwijkerwold. Tegenstanders vinden jeugdcentrum een drugshol vol met “langharig en werkschuw tuig”. Voor anderen is het een periode van creativiteit en de behoefte van jongeren om samen te zijn en de wereld te willen veranderen om te beginnen in Steenwijkerwold. De revolutie in “t Wold” duurde slechts één dag.

Sjef Damhuis

 

Opmerking: in het artikel heb ik de plaatsnaam Steenwijkerwold gebruikt. De juiste benaming moet eigenlijk “Kerkbuurt” zijn. Na de gemeentelijke indeling in 1973 werd de gemeente Steenwijkerwold opgeheven. Het buurtschap “Kerkbuurt” kreeg toen de naam Steenwijkerwold.

Met dank aan Folkert Jellesma, Jaap Tuit, Guus en Kees Huis in ’t Veld.

 

Bronnen:

• Steenwijker Couranten van 1970
• Nieuwsblad van het Noorden 16 mei 1970
• Zwolse Courant 13 mei 1970
• Drentsche en Asser Courant 14 mei 1970
• Telegraaf 11 mei 1970
• TV-uitzending “van Gewest tot Gewest” mei 1970