Gelderingen, van boerenerf tot straatnaam
In tegenstelling tot wat veel mensen misschien denken is de straatnaam Gelderingen, zoals we die nu kennen, nog niet echt oud te noemen.
In mei 1959 nam de gemeenteraad van Steenwijkerwold het voorstel van de straatnamencommissie over om de weg van de provinciale weg te Kerkbuurt tot de “leugenplek” de naam Gelderingen te geven. In de volksmond werd de nieuwe weg echter al jaren Gelderingen genoemd. Met de provinciale weg werd de huidige Oldemarktseweg bedoeld. De “leugenplek” was de bijnaam van de kruising Hesselingendijk/Basserweg. Volgens de overlevering was dit een hangplek waar mensen die richting de Basse of Westenwold gingen, elkaar op die plaats graag de laatste roddels vertelden.
Het eerste gedeelte tot de RK-kerk, dat we nu de straat Gelderingen noemen, werd in de 19e eeuw “Noordsteghe” (Noordersteeg) genoemd. In 1890 werd deze weg verhard met puin. Het stuk weg tussen de RK-kerk en de “leugenplek” had de naam Klinkerweg.
Tot 1959 was Gelderingen een aparte buurschap. In dat jaar ging Gelderingen samen met Thij op in het al bestaande buurtschap Kerkbuurt. Sinds de gemeentelijke herindeling in 1973 vormen deze buurtschappen het huidige dorp Steenwijkerwold. Het gebied waar nu onder meer de straten Nijberslaan, Ten Dale, Conincksweg, Muitenmanstraat en Mariënwold liggen, werd tot ver in de 19e eeuw kadastraal aangeduid met “Gelderingen, de Kampen”.
De huidige straten Schild en Vredenburg werden “Westelijk Thij” genoemd. De omgeving rond de RK-kerk had als aanduiding “Gelderingen”. Het gebied waar sinds 1932 het kanaal Steenwijk-Ossenzijl ligt had de naam “Gelderinge Slagen”. (Slagen betekent verveend land). Dit drassige stuk land liep tot het huidige Steenwijker Diep. Na 1932, toen het kanaal Steenwijk-Ossenzijl werd gegraven, kreeg dit gebied de naam “Polder Gelderingen” De huidige Gelderingensteeg had tot in de jaren 50 van de vorige eeuw de naam Gelderingse Dijk.
Gelderingen in het jaar 1907. Op de achtergrond is "De Voorzienigheid" te zien.
De naam Gelderingen is afgeleid van het Middeleeuwse boerenerf met de naam Gelderinghe. In oude archiefstukken kwam de naam voor het eerst voor in een akte uit 1456. Deze akte heeft betrekking op het Hof Groot Gelderinghe. Een Hof was een omheind stuk land dat in bezit was van een heer. Het Hof Groot Gelderinghe was, volgens het leenregister van Bisschop David van Bourgondië, in het bezit van het bisdom Utrecht. Het was beleend (verhuurd) aan Hendrik van Cuenze uit Kuinre.
Het buurtschap Gelderingen was tot het eind van de 19e eeuw een vrijwel onbewoonde streek met slechts enkele boerderijen. Het grootste deel was in bezit van de familie Van Essen. Deze familie bezat de hoeves “Groot Gelderingen”, “Klein Gelderingen” en “Ten Dale”.
In 1891 bouwde Jan van Essen samen met Jan Veurman een zuivelfabriek, die de naam “De Vrijheid” kreeg. Na het overlijden van Jan Veurman in 1906 kreeg de fabriek een andere bestemming. 
Zuivelfabriek "de Vrijheid" heeft bestaan van 1891 tot 1903.
Gelderingen jaren 60 met de boerderij van de familie van Essen die in 1972 werd afgebroken
om plaats de maken voor de nieuwe straten Vredenburg en ’t Schild
De familie Croeve
Gelderingen is natuurlijk onlosmakelijk verbonden met de Katholieke familie Croeve.
Klaas Croeve (of Kroeve) en zijn vrouw Froukje Schulting bewoonden een grote hoeve achter de huidige Katholieke kerk. Froukje Schulting was een dochter van het rijke geslacht Schulting uit de Molenhoek. Rondom de hoeve lag een gracht en een wal. Een stuk van deze gracht is nog steeds zichtbaar en is enkele jaren geleden zelfs uitgediept. De gracht liep tot 1912 tot de huidige straat Gelderingen. Het gebied waar de hoeve lag, werd ‘t Slothof genoemd. Klaas en Froukje boden tijdens de kerkhervorming in de 16e eeuw onderdak aan rondtrekkende priesters. Tijdens deze periode was het actief uitdragen van het Katholieke geloof verboden. Deze priesters konden in de schuilkerk op de hoeve (verboden) kerkdiensten houden. Klaas Croeve stierf in 1655. In 1685 werd ’t Slothof eigendom van de Katholieke kerk.
Op de plaats waar ’t Slothof van de familie Croeve stond, werd in 1830 de eerste Katholieke kerk gebouwd. In 1912 werd begonnen met de bouw van de huidige Katholieke kerk. Op 29 april 1913 werd deze kerk in gebruik genomen.
Eind 19e en begin 20e eeuw groeide de Katholieke gemeenschap in Steenwijkerwold. Pastoor Muiteman zorgde in 1893 met zijn initiatief tot de bouw van “De Voorzienigheid”, waarna Gelderingen uitgroeide tot een groot Katholiek bolwerk van onderwijs en opvang.
“De Voorzienigheid” in 1907. Rechtsonder is nog een gedeelte van de gracht te zien.
Als je goed kijkt kun je zien dat de meisjes aan het vissen zijn.
Sjef Damhuis
Bronnen:
- Geschiedenis van de straatnamen van Steenwijk door D. Buiter
- De kadastrale site hisgis.nl
- Kerkgeschiedenis van Steenwijkerwold door L.J. Damhuis
