Hendrik Bos
Het drama van vrijdag 13 oktober 1944
Op vrijdagmorgen 13 oktober 1944 geeft de SD ‘er Fritz Habener het bevel aan het vuurpeloton om zes onschuldige mannen te executeren. De executie vindt plaats op de Duitse schietbaan in Kallenkote. Onder de mannen bevindt zich de 36-jarige boer Hendrik Bos wonende aan de Wolterholten in Steenwijkerwold.
In september 1944 vestigde zich een terreureenheid (Einsatzkommando’s) van de Duitsers zich in de Steenwijker Johan van der Kornputkazerne. Deze eenheid had als taak om de door de Duitsers aangelegde IJssellinie te bewaken tegen sabotage en spionage. Op 4 oktober vindt er in de omgeving van Steenwijk een grote razzia plaats met als doel jonge mannen op de pakken om die te werk te stellen op het Duitse vliegveld in Havelte. Om hieraan te ontkomen duiken Johannes de Vries uit Steenwijk en zijn aanstaande zwager Fritz ten Berge uit Groningen onder bij de familie Bos.
Op woensdagavond 11 oktober 1944 doen de Duitsers een inval bij de boerderij van Bos. De Duitsers waren op zoek naar Bos zijn knecht Jannes de Vries. De Duitsers zoeken Jannes om hem te ondervragen over onderduikers die bij zijn ouders verborgen zouden zijn. Jannes is op dat moment niet thuis. Ze vinden wel bij toeval de onderduikers Johannes de Vries en Fritz ten Berge. Deze onderduikers worden meegenomen naar de Kornputkazerne. Jannes de Vries meldt zich de volgende ochtend bij de Duitsers. Hij wilde niet dat Hendrik Bos slachtoffer werd van de ontstane situatie. Die middag gaan de Duitsers onder leiding van Fritz Habener toch terug naar de boerderij van Bos en arresteren hem. Enkele uren later gaat Habener weer terug naar de boerderij om te zoeken naar een geheime zender.
Vrijdagmorgen 13 oktober worden zes mannen onder wie Hendrik Bos en zijn onderduikers Johannes de Vries en Fritz ten Berge uit hun cel gehaald en overgebracht naar de schietbaan in Kallenkote. De zes mannen waren willekeurig gekozen. Op de schietbaan worden ze door een vuurpeloton bestaande uit tien soldaten geëxecuteerd. Als reden van de executie gaven de Duitsers ‘verboden wapenbezit’.
Na de oorlog gaf de commandant van de SS in Steenwijk de Oostenrijker Friedrich Beringer tijdens zijn proces een gedetailleerd verslag over de gebeurtenissen op de dertiende oktober. Uit zijn verklaring: “Toen ik ter plaatse aankwam, werden de gevangenen op een rij gezet, waarna door Habener het bevel tot executie werd voorgelezen. Hierna mochten de mannen zich voorbereiden op hun dood. Enkele personen maakten hiervan gebruik door te gaan bidden, vervolgens gaf Habener het bevel : Vuur!”
|
|
Na het fusilleren vertrekt Habener samen met een groot aantal soldaten weer naar de boerderij van Bos. Hij deelde aan de vrouw van Bos mede dat alles in beslag zou worden genomen. Het was eigenlijk de bedoeling geweest om de hele boerderij in brand te steken. Op dat moment wist mevrouw Bos nog niet dat haar man was doodgeschoten. De Duitsers namen de hele inventaris van de boerderij mee plus vrijwel al het aanwezige vee. Friedrich Beringer verklaarde tijdens zijn proces: “Het enige wat mevrouw Bos mocht behouden, waren haar vijf kinderen en twee koeien.” Mevrouw Bos protesteerde heftig tegen de inbeslagname van het vee. Als ze hier niet mee zou stoppen, dan dreigden de Duitsers ook haar te zullen doodschieten. Een onbekend gebleven Duitse soldaat weet dat te voorkomen. |
Hendrik Bos ligt begraven op het R.K. kerkhof te Gelderingen.
- Fritz Habener werd na de oorlog uitgeleverd aan Frankrijk en daar ter dood veroordeeld. Hij werd geëxecuteerd in 1950.
- Friedrich Beringer werd in 1950 door het gerechtshof van Arnhem vrijgesproken van oorlogsmisdaden in Nederland.
Sjef Damhuis
